วิธีปลูกบัวสวรรค์ (Gustavia)

บัวสวรรค์ ชื่อไทยอย่างอื่น บัวดิน บัวฝรั่ง บัวจีน ชื่อสามัญ Zephyr flower, fairly lily, rain lily, flower of the west wind ชื่อวิทยาศาสตร์ Zephyranthes sp. วงศ์ Amaryllidaceae

แหล่งกำเนิด

อยู่ในเขตร้อนและกึ่งร้อนของทวีปอเมริกาใต้ และภาคใต้ของอเมริกาเหนือ

การจำแนกชนิดหัว

True bulb ประเภท tunicate ขนาดเล็ก เป็นไม้ดอกประเภทหัวที่อยู่ในเขตร้อน และเขตกึ่งร้อน ออกดอกโดยการเปลี่ยนตาข้างเป็นตาดอก ซึ่งหัวไม่ฝ่อหรือยุบเมื่อออกดอกแล้ว ทำให้หัวสามารถเจริญเติบโตขยายพันธุ์ไปได้เรื่อย ๆ

ลักษณะทั่วไปของบัวสวรรค์

จัดเป็นไม้หัวขนาดเล็ก จัดเป็น True bule ประเภท half harby ลักษณะของ bulb มีลักษณะกลม เส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ 1 นิ้ว ใบมีตั้งแต่ 6-12 นิ้ว บางชนิดมีใบอยู่ตลอดปี มักจะพบในเขต tropical มากกว่าในต่างประเทศเขตอบอุ่นส่วนมากแล้วในฤดูหนาวบัวสวรรค์จะทิ้งใบหมด เหลือแต่หัวอยู่ใต้ดิน จนกว่าจะถึงฤดูใบไม้ผลิ จะแตกใบโผล่ขึ้นมาอีกครั้งหนึ่ง ลักษณะของดอกเป็นรูปกรวย มีกลีบ 6 กลีบ ขนาดเท่ากันมีสีเดียวกัน ดอกมีชั้นเดียว มีก้านดอกยาวตั้งแต่ 4-12 นิ้ว ก้านดอกกลวงตั้งตรง สั้นกว่าใบเล็กน้อย หรือเกือบจะเท่า ๆ กัน ดอกจะบานในฤดูร้อน มีสีหลายสี ได้แก่ สีขาว ชมพูอ่อน ชมพูเข้ม สีเหลือง เป็นต้น เกสรตัวผู้จะสั้นอยู่แค่ส่วนคอของดอก เกสรตัวผู้มี 6 อัน สีเหลืองจนถึงสีเหลืองส้ม ยอกเกสรตัวเมียจะแยกเป็น 3 แฉก ก้านเกสรตัวเมียอาจสั้นหรือยาวกว่าตัวผู้ก็ได้แล้วแต่พันธุ์ รังไข่เป็นแบบ Superior ovary มี 3 locule เป็นดอกชนิด perfect flower ovule เกาะแบบ axial placentation ฝักที่หุ้มเมล็ดเรียกว่า pod เมื่อเมล็ดแก่ pod จะแตกออกมีลักษณะคล้ายกับพืชในสกุล Hippeastrum และสกุล Habranthus มาก pod บัวฝรั่งมีทั้งหมด 35-40 species

พันธุ์บัวสวรรค์

Zephyranthes rosea เป็นบัวสวรรค์สีชมพู ดอกเล็ก ลำต้นเตี้ย ใบแบน ใบยาวประมาณ 24 ซ.ม. มีลักษณะคล้ายกับพันธุ์สีชมพูดอกใหญ่ แต่มีขนาดดอกเล็กกว่า และใบสั้นกว่า บางพันธุ์อาจมีกลีบดอกถึง 8 กลีบ บ่อยครั้งที่พันธุ์สีชมพูดอกเล็กเจริญดี อาจทำให้เข้าใจว่าเป็นพันธุ์สีชมพูดอกใหญ่
Z. candida บัวสวรรค์ดอกสีขาว รู้จักแพร่หลายมาก ดอกมีเส้นผ่าศูนย์กลาง 6.5 ซ.ม. ก้านดอกยาวประมาณ 18 ซ.ม. ดอกมีสีขาวบริสุทธิ์ เกสรตัวผู้มีสีเหลืองกรวยดอกก้านใบมีสีเขียว ใบแคบ หนา จนมองดูลักษณะคล้ายวงกลม ยาวประมระมาณ 36 ซ.ม. (โครโมโซม 2n=38, 40)
Z. ajar เป็นดอกบัวสวรรค์สีเหลือง ซึ่งคาดว่าเป็นลูกผสมระหว่าง
Z. candida + Z. critrina ซึ่งมีสีทอง ใบมีลักษณะแบนมีขอบมนโค้งงอ ดอกมีขนาดเส้นผ่าศูนย์กลาง 5 ซ.ม. ความยาวก้านดอก 18 ซ.ม. (โครโมโซม 2n=48)
Zephyranthes granกiflora เป็นบัวสวรรค์ดอกใหญ่ สีชมพู ดอกกว้าง 7.5 ซ.ม. คอด้านในสีขาว ด้านนอกสีเขียว ยอดเกสรตัวเมียอยู่สูงกว่าเกสรตัวผู้ เกสรตัวผู้สีเหลือง ใบกว้าง ขอบใบโค้งเข้าหาต้น ใบค่อนข้างอวบน้ำ ใบกว้างประมาณ 0.6 ซ.ม. – 1 ซ.ม. ใบยาว 50 ซ.ม. (chromosome 2n=48)

การขยายพันธุ์บัวสวรรค์

การเพาะเมล็ด เมื่อแก่แล้วให้รีบนำไปเพาะ และต้องคอยเก็บเมล็ดก่อนที่ฝักจะแตกเพราะเมล็ดจะล่วงลงดินหมด เมล็ดที่เพาะจะต้องปลูกเป็นเวลานาน 6-10 เดือน จึงจะให้ดอกชุดแรก
ใช้วิธีการแตกหน่อเล็ก ๆ (Seperation)

ลักษณะภูมิประเทศที่เหมาะสมในการปลูก

บัวสวรรค์ ชอบแสงแดดเต็มที่ ถ้าหากได้รับแสงแดดน้อย ลำต้นจะยืดยาว ใบจะบาง เจริญเติบโตช้า ถึงแม้จะเป็นไม้เมืองร้อน และเจริญเติบโตได้ดีเกือบทุกแห่งในประเทศไทย แต่ถ้าหากว่าปลูกในที่อากาศค่อนข้างเย็น จะได้ดอกที่ใหญ่ และสีสันสวยงาม รวมทั้งได้หัวที่สมบูรณ์ด้วย ดินที่ปลูกควรเป็นดินร่วนปนทราย มีความอุดมสมบูรณ์ดี ถ้าหากเป็นดินเหนียว น้ำแฉะ จะเป็นโรครากเน่า (Sclerotial root rot)

การปลูกบัวสวรรค์

ในปลูกฝังหัว ควรรดน้ำสม่ำเสมอในช่วงการเจริญเติบโต แต่อย่าให้ขังแฉะ บัวสวรรค์ค่อนข้างดูแลรักษาได้ง่ายเมื่อเทียบกับไม้ดอกชนิดอื่น ๆ ตามปกติบัวสวรรค์จะออกดอกเมื่อต้นฤดูฝน หรือฝนแรก หลังจากผ่านหน้าแล้งมาแล้ว คือราวเดือนพฤษภาคมถึงมิถุนายน ทำให้เราคิดว่าบัวสวรรค์นั้นออกดอกปีละครั้ง แต่แท้ที่จริงแล้ว มีวิธีการหลาย ๆ อย่างที่ทำให้บัวสวรรค์ออกดอกได้เรื่อย ๆ เป็นช่วง ๆ เกือบทั้งปี เช่น

ทำการตัดใบออกให้หมด รดน้ำให้ปุ๋ยแก่หัวที่อยู่ในดิน
ให้งดการให้น้ำบัวสวรรค์ประมาณ 6-10 อาทิตย์ แล้วค่อยรดน้ำใหม่ ก็จะให้ดอกเช่นกัน แต่วิธีการนี้ ดินจะต้องแห้งไม่ถูกฝนหรือได้รับน้ำใต้ดิน ซึ่งทำให้ดินขังแฉะ และการรดน้ำก็จะไม่เทำให้ออกดอก
ให้ขุดนำหัวใหญ่ซึ่งสมบูรณ์มาผึ่งลมทิ้งไว้ประมาณ 6-10 อาทิตย์ แล้วจึงนำไปปลูกก็จะได้ดอก แต่หัวที่ขุดขึ้นมานั้นจะต้องสมบูรณ์และใหญ่พอสมควรไม่ควรใช้หัวเล็ก
การให้ปุ๋ยและให้น้ำอย่างสม่ำเสมอ และสมบูรณ์อาจจะช่วยให้บางพันธุ์ออกดอกได้สม่ำเสมอเช่นกัน

ไม่ว่าจะเป็นวิธีหนึ่งวิธีใดก็ตาม การบังคับการออกดอกก็จำเป็นที่จะเว้นช่วงให้มีการจริญเติบโตสมบูรณ์ก่อน ถึงจะทำการบังคับการออกดอกได้ ไม่ใช่ว่าเร่งออกทุก ๆ 3-4 อาทิตย์ โดยไม่ให้มีโอกาสเติบโตหรือฟื้นตัวเลย ก็จะไม่ได้ผล การออกดอกที่ไม่แน่นอนขึ้นอยู่กับสภาพแวดล้อม ชนิดของพันธุ์ และการปฏิบัติต่อบัวสวรรค์นั้น ทำให้ไม่แปลกใจเลยที่ชาวเม็กซิโกจะเรียกบัวสวรรค์ว่า brugitas ซึ่งมีความหมายว่า แม่มดตัวน้อย ๆ “litte witehes”

วิธีใช้ประโยชน์บัวสวรรค์

บัวสวรรค์ดอกเล็กสีชมพู หรือ Zephyranthes rosea นั้น เหมาะที่จะปลูกแถวแนวหรือขอบแปลงคลุมดิน ขึ้นแน่น ขยายพันธุ์ได้เร็วสามารถกันวัชพืชได้ ดอกที่ให้สีสดใสนั้นเป็น Zephyranthes critrina สีเหลืองสด ซึ่งปลูกประดับสวนจะเห็นความเด่นของดอกนี้ได้ง่าย

บัวสวรรค์ดอกสีชมพูใหญ่ ค่อนข้างจะมีแพร่หลายในประเทศไทย ดอกชูพ้นพุ่มใบดูเด่นสวยงาม ซึ่งสามารถปลูกลงแแปลงหรือกระถางได้ โดยเฉพาะดอกพันธุ์นี้คัดเอาหัวใหญ่มาตัดรากออก แล้วนำมาผึ่งลมไว้ในที่ร่มนานประมาณ 3-4 เดือน พยายามเลือกเอาที่เย็น ๆ หรือในตู้เย็นก็ยิ่งดี แล้วนำไปปลูกจะออกดอกสะพรั่งพร้อมกันอย่างรวดเร็ว โดยที่ใบยังไม่ออกมาหรือออกมาเพียงเล็กน้อยเท่านั้น ซึ่งเป็นสภาพที่สวยงามมาเหมือนไม้ต่างประเทศที่ผลิบานใบฤดูใบไม้ผลิทีเดียว

ไม้ดอกบัวสวรรค์ เป็นพันธุ์ไม้ที่ปลูกง่ายแต่ความสวยนั้นจะต้องเป็นกลุ่มหรือปลูกเป็นพุ่ม เมื่อบานออกมาแล้วก็จะบานพร้อมเพียงกันอันเป็นลักษณะของ mass affect ของกลุ่มที่สวยงามมาก และด้วยเหตุที่ว่าบัวสวรรค์นั้นเป็นพืชต้นเล็กการปลูกเดี่ยวหัวเดียวต้นเดียวย่อมจะไม่เห็นคุณค่าใด ๆ มีการทดลองปลูกและรวบรวมบัวสวรรค์สีชมพูในแปลงใหญ่มีอยู่ประมาณ 4-5 แสนหัว เวลาบานดอกออกมาแล้วสวยงามเป็นที่ชื่นชมของคนเกือบทุกคนที่พบเห็น

แชร์ให้เพื่อนคุณ